Aan de Nieuw Kieldrechtdijk in Nieuw Namen staat een opmerkelijk stukje industrieel erfgoed uit de Koude Oorlog: een goed bewaarde luchtwachttoren, compleet met een schuilkelder. Deze toren is een van de weinige die de tand des tijds heeft doorstaan.
Historische Achtergrond
Na de Tweede Wereldoorlog verslechterden de verhoudingen tussen de voormalige bondgenoten, vooral door de toenemende spanningen met Rusland. Conflicten zoals de Koreaanse oorlog en de Cubaanse rakettencrisis deden de spanningen verder oplopen. Omdat radarapparatuur destijds vliegtuigen die onder de 1500 meter vlogen niet kon detecteren, werden er in Nederland luchtwachttorens opgericht. Het land werd verdeeld in 80 sectoren, elk met drie torens die in een driehoek op maximaal 16 kilometer van elkaar stonden. Deze afstand was gebaseerd op de gehoorafstand, die acht kilometer bedroeg.
Tussen 1951 en 1955 werden in Nederland 138 luchtwachttorens gebouwd. Daarnaast werden 137 bestaande bouwwerken zoals molens en torens ingezet. De toren bij Nieuw Namen is 15 meter hoog en diende als een belangrijk uitkijkpunt in deze verdedigingslinie.
Bemanning van de Toren
De torens moesten snel bemand kunnen worden, dus werd het personeel geworven uit de lokale bevolking. Op 1 mei 1950 werd het Korps Luchtwachtdienst (KLD) opgericht, dat in 1964 werd opgeheven. De overgang van propellervliegtuigen naar straaljagers maakte de luchtwachttorens overbodig. De bemanning gebruikte een luchtwachtinstrument om de positie van vliegtuigen te bepalen en gaf deze informatie via telefoon door aan de luchtwachtcentrale in Zeist.
Constructie en Schuilkelder
De torens werden in raatbouw geconstrueerd, waarbij geprefabriceerde betonnen elementen van de firma Schokbeton uit Kampen werden gebruikt. Het idee was dat deze elementen later hergebruikt konden worden voor bijvoorbeeld schuren.
Met de dreiging van een atoombom in gedachten, werden de torens overgedragen aan de dienst Bescherming Burgerbevolking (BB). Vanaf de torens moesten waarnemers een mogelijke inslag lokaliseren en doorgeven. In 1968 werd aan de voet van veel torens, waaronder die in Nieuw Namen, een atoomschuilkelder gebouwd. De BB werd in 1980 opgeheven.
Behoud van de Toren
Veel luchtwachttorens werden uiteindelijk afgebroken vanwege betonrot, maar de toren bij Nieuw Namen werd behouden. Theo van Duyse kocht de toren voor het symbolische bedrag van vijftig gulden van de Stichting Behoud Natuur en Leefmilieu. De bunker werd gekocht van de gemeente Terneuzen voor één gulden en de ondergrond van het Waterschap Hulster Ambacht voor eveneens één gulden.
Open Monumentendag
De luchtwachttoren in Nieuw Namen is te bezoeken tijdens Open Monumentendag op zaterdag 14 september en zondag 15 september, van 12.00 uur tot 17.00 uur.
Adres: Nieuwe Kieldrechtdijk 11 4568 PE Nieuw Namen
