Van pikante pin-ups tot politieke spotprenten. De Duitse bezetter tekende tachtig jaar geleden opmerkelijke zaken op de dikke muren van fort Everdingen en die worden binnenkort voor het eerst aan het publiek getoond.
Lees hier het artikel van: Fort Everdingen exposeert Duitse muurschilderingen: politieke spotprenten en pikante pin-ups | Vijfheerenlanden | AD.nl
Vrijwilligers van Stichting Fort Honswijk Everdingen begonnen ruim twee jaar geleden een actie ter behoud van Duitse muurtekeningen uit de Tweede Wereldoorlog. Die waren ontdekt in een van de ruimtes van fort Everdingen, om precies te zijn in gebouw A11. Het betreft ondeugende pin-ups en gewaagde spotprenten van onder anderen Marlène Dietrich en Winston Churchill.
Vanwege de vochtigheid van de muren was de kans groot dat deze tekeningen niet behouden konden blijven. Onlangs werd duidelijk dat dit wel is gelukt en vanaf begin mei kunnen de, in krijt getekende, prenten op beperkte schaal aan het publiek worden getoond.
Gerard Walraven is een van de kartrekkers van de Werkgroep A11 die drie jaar geleden werd opgericht en alles in het werk stelde om de tekeningen te conserveren. Volgens hem zijn de afbeeldingen zeer speciaal omdat bijna nergens in Nederland zo’n samenhangende collectie tekeningen uit het begin van de Tweede Oorlog te vinden is.
Vochtproblemen
De Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed gaf de vrijwilligers advies hoe zij de vochtproblemen onder controle konden krijgen. Financiële steun werd toegezegd door provincies Utrecht en Gelderland, de gemeenten Culemborg en Vijfheerenlanden en het Pact van Loevestein. Professionals van de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) gingen aan de slag om verder verval te voorkomen. Dit is ook het team dat de tekeningen vanaf 15 april gaat conserveren. De restaurateurs verwachten dit werk in 2026 af te ronden. De tekeningen zijn al eerder te zien.
Wie de tekeningen op de muren van Fort Everdingen precies maakten, is niet zeker. De afbeeldingen verschillen volgens Gerard Walraven in techniek, stijl en onderwerp. Mogelijk komt dit doordat sommige tekeningen van SS-militairen zijn, die in 1940 op het fort waren. Zij waren vermoedelijk de eerste tekenaars. Vanaf 1941 stond het fort onder leiding van Wehrmachtmilitairen die ook tekeningen op de muren maakten. De officieren van de Wehrmacht waren traditioneler Duits en vaak van betere afkomst dan de SS’ers.
Privéleger
Vooral in het begin van de oorlog had de SS als privéleger van Hitler meer politiek getinte motivaties en was het fanatieker dan dienstplichtigen van het gewone Duitse landleger. Die verschillen zijn volgens Walraven mogelijk een verklaring voor de verschillende stijlen in de afbeeldingen. De tekeningen geven volgens de Everdinger ‘een fascinerend inkijkje in de belevingswereld van de soldaten en de (Duitse) propaganda waarmee ze werden omringd.
De herdenking van tachtig jaar bevrijding is het startpunt voor beperkte openstelling voor het publiek van de ruimte met de tekeningen op 8 mei op fort Everdingen. De openingstijden zijn beperkt omdat de tekeningen op de dikke fortmuren nog steeds uiterst kwetsbaar zijn. Ook is er een speciale app voor op de telefoon waarmee door de ruimte kan worden gescrold. Zo zijn de tekeningen ook goed te zien en zijn ook de details goed in beeld gebracht. Via de app is bovendien meer achtergrondinformatie te krijgen over deze Duitse tekeningen in het gebouw A1 van fort Everdingen.
