In de authentieke fortwachterswoning van Fort Giessen wordt zaterdag 9 september om 10.00 uur het boek ‘Fortwachters in de Nieuwe Hollandse Waterlinie’ gepresenteerd aan Brabants Landschap. Het boek is geschreven door Kees van Maastrigt en Hannie Visser-Kieboom en is een uitgave van Erfgoed Altena.
Mondjesmaat worden gegevens verzameld over het leven van de fortwachter gedurende de lange periode dat ons land werd beschermd door forten en water. Het zal een toer zijn een min of meer compleet beeld te vormen. Deze uitgave is een aarzelend begin, waarin het accent ligt op de fortwachters van de forten in de gemeente Altena. Het gaat om de forten Altena, Bakkerskil, Giessen en Steurgat. Zo worden de levens van de fortwachters Willem Frederik van Langen (19e eeuw), Derk Blom (rond de Tweede Wereldoorlog) en Leen Combee (Koude oorlog) beschreven.
De zorg voor de permanente bewaking van een fort in de Nieuwe Hollandse Waterlinie was in handen van de fortwachter. Hij werd aangesteld door het ministerie van Defensie, in vroegere tijden door de minister van Oorlog. Hij was strikt gezien geen militair, moest altijd gehuwd zijn en hij viel wel onder de Militaire Ambtenarenwetwet. De dienstwoning stond soms op, soms buiten het fort, altijd aan de keelzijde dat wil zeggen aan de noordkant. Het waren meestal oud -militairen (vaak onderofficieren) of gepensioneerde politieagenten. De militairen waren meestal gehuwde oud-KNIL soldaten die door Defensie werden ingezet voor de bewaking van de forten. Ze kregen de beschikking over een dienstwoning (vrij van huur) waar ze met vrouw en kinderen een sober en dikwijls eenzaam bestaan hadden. Omdat het loon laag was kregen ze compensatie in de vorm van verpachting van het gras op het fort, een ruime moestuin en visvangst uit de fortgracht.
In de meeste gevallen was de buitenwereld niet op de hoogte van wat zich op een fort afspeelde. Ook in vredestijd was toegang tot het Fort en daarmee ook tot de fortwachtersfamilie nauwelijks mogelijk. Het zorgde voor een gevoel van geheimzinnigheid en ook onaantastbaarheid. Vooral gedurende de periode van de Koude Oorlog. Na de val van de muur ontstond publieke aandacht voor de Nieuwe Hollandse waterlinie en de Stelling van Amsterdam, maar de fortwachter werd vergeten. In de vele verschenen publicaties over de waterlinie, sinds 1985, wordt met geen woord gerept over de fortwachter, deze was en bleef anoniem. Wel publiceerde het Kenniscentrum voor de waterlinies in 2019 een databank met de namen, het begin van de diensttijd, datum van vertrek en reden van ontslag van alle fortwachters tussen 1880 en 1940.Maar daar bleef het bij.
Op Open Monumentendag 9 september is het boekje gratis verkrijgbaar op Fort Giessen. Ook is die dag de authentieke fortwachterswoning te bezichtigen. Het boekje is ook te bestellen via info@erfgoedaltena.nl en kost vijf euro plus verzendkosten.
De presentatie van het boekje is een van de onderdelen van het programma van Open Monumentendag. Het complete programma in de gemeente Altena is terug te vinden op de website van Open Monumentendag.
