De Nederlandse Buitenlandse Inlichtingendienst (BID) heeft begin jaren vijftig waarschijnlijk samen met de CIA op de forten bij Spijkerboor en Edam Roemenen getraind om tijdens de Koude Oorlog operaties uit te voeren achter het IJzeren Gordijn. Onderdeel van de training was, zo lijkt nu, een stalen constructie op het fort bij Edam die een Roemeense anti-tankversperring moet zijn. Een installatie die ze volgens fortendeskundige René Ros moesten kunnen bedienen en mogelijk saboteren. De installatie werd waarschijnlijk (na) gebouwd door de BID, samen met de CIA, vertelt boswachter Edwin Kapitein van Staatsbosbeheer. De historie over training van Roemeense spionnen is opgetekend door inlichtingenexpert Cees Wiebes.
Raketten afvuren
Over de staalconstructie op het fort werd jaren volop gespeculeerd, weet Kapitein en sluitend bewijs is er nog steeds niet. „We wisten nooit wat dat ding was. We dachten dat het een installatie was om raketten af te vuren op schepen op de Zuiderzee. Maar daar klopt helemaal niets van.” De installatie (het zijn eigenlijk twee of drie verschillende versperringen) is volgens fortendeskundige René Ros een voorziening waar de geheim agenten op trainden. De fortwachter werd indertijd met vakantie gestuurd toen het apparaat op het fort werd geïnstalleerd.
Detectiveroman
Kapitein: „Het was een uiterst geheime operatie. Het verhaal maakt de indruk van een goedkope detectiveroman waarbij je denkt: dit kan niet waar zijn, maar de waarheid is soms extremer. Het kan dus wel. Met die vijf geheim agenten is het niet goed afgelopen. Ze hebben in 1951 enkele maanden achter het IJzeren Gordijn geopereerd en zijn daar gepakt en tegen de muur gezet.” Een van de Roemeense agenten die niet was opgepakt, heeft een cyaankali-pil geslikt om aan executie te ontsnappen.
Samen met de CIA
In ’Samen met de CIA, Operaties achter het IJzeren Gordijn’ beschrijft Wiebes dat er vijf Roemenen waren opgeleid in Nederland die ook trainden op het Fort bij Spijkerboor. Nederland zette samen met de CIA geheim agenten in om de anticommunistische strijd aan te wakkeren. De inmiddels opgeheven BID had de Roemenen geworven, met name onder voormalige collaborateurs met de nazi’s. Fortendeskundige René Ros verbaasde zich in 1999 over de uitzonderlijke metalen platen op een betonplaat van vijf bij vijf meter bij het fort. In 2014 werden de staalplaten los gemaakt door vrijwilligers op het fort. Er werden stalen balken ontdekt met punten die omhoog konden worden geduwd en geborgd met pennen. Ros dacht al snel dat het een soort wegversperring was. Maar wat deed die daar in een kuil op het fort? Ros kreeg indertijd een email van Wiebes die hem vertelde over de ’actie snelkookpan’ van de Amerikaanse inlichtingendienst waarbij de geheim agenten (mogelijk partizanen) in de herfst van 1951 werden opgeleid om infiltratieoperaties uit te voeren. Na meerdere mislukkingen werden dit soort operaties in 1952 afgeblazen. In 2015 werd een geheim mini symposium gehouden op het fort over de mogelijke herkomst van de stalen balken. Daar poneerde Ros zijn theorie over de wegversperring, een betere uitleg is er tot nu toe niet gegeven over dit geheim van het fort van Edam.
René Ros is benieuwd of mensen meer informatie kunnen geven: auteur@stelling-amsterdam.nl.
Achtergrond Stelling van Amsterdam
Fortenkenner René Ros doet al twintig jaar de achtergronden en wederwaardigheden van de Stelling van Amsterdam (Unesco werelderfgoed sinds 1996) uit de doeken op de website stelling-amsterdam.nl. Daar zijn ook nieuwsbrieven te vinden onder meer over de speculaties over de merkwaardige metalen platen op het fort bij Edam.
Noord Hollands Dagblad | zaterdag 31 augustus 2019 | Geschreven door Rien Floris
