De natuur op Fort bij Rijnauwen is uniek. Dat blijkt uit het Monitorprogramma Biodiversiteit (MPB), waarin de soortenrijkdom is vastgelegd om meer inzicht te krijgen in de ontwikkeling van flora en (avi)fauna van het fort. Het eerste MPB-rapport beschrijft 1243 soorten die op het fort voorkomen, waaronder 168 soorten die in hun voortbestaan worden bedreigd. Het eerste exemplaar werd samen met vertegenwoordiging van stichting Vrienden van Fort bij Rijnauwen op 23 april 2024 overhandigd aan Jelka Both, hoofd provincie Utrecht van Staatsbosbeheer.
Both reageerde positief. ,,Ik ben dankbaar voor dit uitgebreide rapport en de fijne samenwerking met de stichting om de unieke natuurwaarden van het fort voor nu en de toekomst te behouden.” Fort bij Rijnauwen, onderdeel van UNESCO Hollandse Waterlinies, is een bestemd natuurfort en onderdeel van het NatuurNetwerk Nederland. In 2022 heeft de gemeente Bunnik een ontheffing verleend binnen het bestemmingsplan aan Staatsbosbeheer om enkele passende commerciële en educatieve activiteiten te ontwikkelen. De activiteiten leveren de noodzakelijke middelen op voor het beheer en onderhoud van het fort.
Daarbij is afgesproken mogelijke effecten op de fortnatuur te meten en vast te leggen. Met de jaarlijkse uitkomsten kan dan tijdig worden bijgestuurd in beheer en soortenbescherming. ,,Meten is weten, het beheerplan wordt met dat doel steeds aangepast en verfijnd, zodat soorten beschermd blijven,” aldus coördinator Cees de Jong, die samen met boswachter Bert van Dijk het rapport samenstelde.
Wandelaars bij Fort Vechten, Hollandse waterlinie in beheer bij Staatsbosbeheer
OPVALLENDE SOORTEN
In het rapport zijn tot nu toe 1243 soorten op het fort beschreven, waaronder ook 186 Rode Lijst-soorten (die in hun voortbestaan worden bedreigd). De verwachting is dat het aantal soorten nog zal toenemen de komende jaren, zeker binnen de nader te onderzoeken insectengroep. De basis van de fortnatuur wordt gevormd door de unieke flora en vegetatie van het fort. Op 31,4 ha komen meer dan 225 hogere planten voor, waaronder zeldzaamheden als geelhartje en brede orchis.
,,Dit grote aantal soorten tref je normaal in Nederland aan op een oppervlakte van 100 km²”, aldus voorzitter Cees de Jong. Binnen de enorme soortenlijst vallen de meer dan 500 paddenstoelen op, waaronder RL-soorten zoals wasplaten. De biodiversiteit omvat ook grote aantallen soorten mossen, korstmossen, weekdieren, broedvogels, reptielen, amfibieën en vissen voor. Ook de zoogdieren horen erbij. Op het fort worden jaarlijks gemiddeld 7 vleermuissoorten gevonden, met enkele honderden overwinteraars in de gebouwen. Naast ree en vos komen alle marterachtigen van de Utrechtse Heuvelrug voor, waaronder de das.
SAMENWERKING
Het Monitorprogramma Biodiversiteit is ontstaan door hechte samenwerking tussen Staatsbosbeheer en de Vrienden van Fort bij Rijnauwen. Een belangrijke rol is ingevuld door de soortorganisaties van het Netwerk Ecologische Monitoring, zoals Zoogdiervereniging, Sovon, de Vlinderstichting en de Nederlandse Mycologische Vereniging.
Ook de komende jaren werken De Vrienden en SBB samen aan het Monitorprogramma Biodiversiteit en de optimalisering van het natuurbeheer van het fort. Daarvoor is nu met het rapport een duurzame basis gelegd. De stichting kan meer vrienden gebruiken. Meer informatie is te vinden op www.fortbijrijnauwen.nl en www.staatsbosbeheer.nl/fortbijrijnauwen
