Als het een beetje meezit, komt de Nieuwe Hollandse Waterlinie met zijn forten, vestingen en sluizen volgend jaar in hetzelfde rijtje terecht als de piramides van Egypte, het Great Barrier Reef in Australië en de Galapagoseilanden bij Ecuador. Ze staan allemaal op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Tien jaar lang is gewerkt aan de aanvraag, die nu in Parijs ligt om beoordeeld te worden. Bekijk hier het item op het NOS Journaal van 28 december 2019.
De officiële aanvraag is een boekwerk van zo’n 2500 pagina’s en zo’n 2,5 kilo zwaar. “Die enorme papierwinkel dient vooral om Unesco gerust te stellen”, zegt Jeroen Bootsma in het NOS Radio 1 Journaal. Hij werkte als ambtenaar mee aan de officiële aanvraag. Want de waterlinie loopt door vier provincies en over het land van tientallen landeigenaren, waarvan een groot deel nog dagelijks door boeren wordt gebruikt. “Wij zullen hen ervan moeten overtuigen dat wij in het drukke en volle Nederland in staat zijn om de hele linie op een goeie manier in stand te houden”, zegt Bootsma.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een geheel van forten en sluizen waarmee gebieden onder water konden worden gezet om de vijand op afstand te houden. “De Waterlinie zorgde ervoor dat het economisch hart van Nederland veilig was voor een inval over land en ze beschermde dat economisch hart door een grote plas water voor de deur”, zegt Bootsma. “Water is over het algemeen de vijand, maar dit is precies de andere kant van de medaille”, voegt zijn collega Reinier Kruk daaraan toe. “Water als bondgenoot om het land te beveiligen tegen de vijand.”
Van Pampus tot Biesbosch
De linie is zo’n 85 kilometer lang en loopt van het eiland Pampus in het IJsselmeer (toen nog Zuiderzee) tot de Biesbosch. Het gebied kon over de hele lengte onder water worden gezet. Daardoor ontstonden waterplassen van ten minste enkele kilometers breed met een diepte van 30 tot 60 centimeter. Te diep voor infanterie om nog te kunnen oprukken en te ondiep voor normale vaartuigen.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in totaal drie keer geheel of gedeeltelijk onder water gezet vanwege oorlogsdreiging. In 1870 tijdens de Frans-Duitse Oorlog, in de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en in de Tweede Wereldoorlog tussen 1939 en 1940. Maar toen had het vliegtuig zijn intrede al gedaan: de Duitsers vlogen er gewoon overheen en het onder water zetten van gebieden had dus geen zin meer.
Toekenning van de Werelderfgoed-status is “een soort Michelinster waarin de wereldgemeenschap uitspreekt dat het echt bijzonder is”, zegt Reinier Kruk. “Je krijgt de erkenning en je krijgt de extra verantwoordelijkheid om het dan ook goed te houden.” Een plek op de erelijst betekent meer aanzien, meer toerisme en dus meer geld. De werkgroep is optimistisch, maar moet nog even geduld hebben. In juli wordt duidelijk of de Nieuwe Hollandse Waterlinie de beschermende status van Unesco ook inderdaad krijgt.
