Archeologen van de gemeente Zutphen hebben de goed bewaarde resten gevonden van een schans en een legerkamp uit de Tachtigjarige Oorlog. Ze deden deze vondsten tijdens een archeologisch proefsleuvenonderzoek in het kader van bouwplannen in De Hoven-Noord (gemeente Zutphen). De schans is in mei 1584 aangelegd door Staatse troepen en speelde een belangrijke rol tijdens het beleg van Zutphen. Het nabijgelegen legerkamp is vermoedelijk eveneens in 1584 gebruikt door het Staatse leger. Onder de vele vondsten bevinden zich onder meer uitrustingsstukken, wapentuig, munten, drink- en kookservies en slachtafval.
Het beleg van Zutphen in 1584
Tussen 1572 en 1591 vormt Zutphen het strijdtoneel tussen Spaanse en Staatse troepen die de stad afwisselend in handen hebben. In september 1583 veroveren de Spanjaarden Zutphen. Kort daarna bouwen zij een grote schans op de andere oever van de IJssel, recht tegenover de stad van waaruit de Spanjaarden meermaals de Veluwe plunderen. Om hier een einde aan te maken, start in mei 1584 een omvangrijke belegering van de grote schans door Staatse troepen onder leiding van Filips van Hohenlohe. Hij laat in een halve cirkel rondom de Spaanse schans een dubbele linie aanleggen met een reeks kleine schansen. Diverse aanvallen om de Spaanse schans in te nemen blijken tevergeefs door een gebrek aan manschappen. In een brief aan Van Hohenlohe schrijft prins Willem van Oranje dat Zutphen nog acht dagen de tijd heeft om zich over te geven en dat anders met hulp van 400 extra soldaten een beslissende slag zou moeten worden toegebracht. De prins schrijft deze brief als laatste militaire opdracht kort voordat hij op 10 juli 1584 wordt vermoord. Na zijn dood wordt het beleg opgeheven, waarna de Spanjaarden de Staatse linie weer met de grond gelijk maken.
De schans
Bij het proefsleuvenonderzoek nabij de Vliegendijk – Scheurweideweg is de gracht aangesneden van een schans die Spaanse Troepen in 1584 hebben aangelegd. Op de prent ‘Het Beleg van Zutphen’ uit 1588 van Frans Hogenberg zien we dat de schans deel uitmaakt van de buitenste linie. De contouren zijn als subtiele hoogteverschillen nog tot op de dag van vandaag zichtbaar in het landschap. Het gaat om een kleine vierkante schans met op de hoekpunten een klein bastion. De schans ligt voor het grootste deel onder de huidige volkstuinen. Omdat dit terrein buiten de bouwplannen valt, kan die naar verwachting in zijn geheel in de bodem worden behouden.
Het legerkamp
Direct ten zuiden van de schans zijn veel resten zijn teruggevonden van een laat zestiende-eeuws legerkamp, vermoedelijk eveneens uit 1584 of anders van het beleg van Zutphen in 1586 door Robert Dudley, graaf van Leicester. Van een dergelijk tentenkamp wordt doorgaans weinig teruggevonden in de bodem. Het is daarom des te bijzonder dat nu al bij het proefsleuvenonderzoek zoveel intacte sporen zijn gevonden, waaronder bakstenen haardplaatsen en vele kuilen met uiteenlopende vondsten die een schat aan informatie bieden over het dagelijkse leven in een legerkamp in de Tachtigjarige Oorlog: diverse uitrustingsstukken en wapentuig, waaronder een kruitmaat van een musketgeweer, een ijzeren piek (een soort lans) en heel veel musketkogels (onder andere halffabricaten die ter plekke zijn gemaakt). Naast veel slachtafval en ijzeren (slagers)messen is veel drink- en kookservies gevonden, zoals complete steengoed drinkkannen en kookpotten van aardewerk. De munten bestaan uit koperen Hollandse munten geslagen in de periode 1574-79. Een zonnewijzer van leisteen en twee ivoren luizenkammen behoren tot echte topvondsten!
In de loop van september gaat het proefsleuvenonderzoek verder en worden de resten uit de Tachtigjarige Oorlog verder onderzocht.
Ivoren luizenkam
Leistenen zonnewijzer
Halffabricaat musketkogel
