Fort Kijkuit in Kortenhoef heeft de EU Prijs voor Cultureel Erfgoed / Europa Nostra Prijs gekregen voor het behoud van cultureel erfgoed. Natuurmonumenten restaureerde het fort en gaf het een nieuwe bestemming als kantoor, expositieruimte en uitkijkplatform. De jury noemt Fort Kijkuit een voorbeeld van succesvol hergebruik van Europa’s militaire erfgoed. De Europa Nostra Prijs is de belangrijkste prijs in Europa op het gebied van cultureel erfgoed.
Herbestemming Fort Kijkuit
Marc van den Tweel, directeur van Natuurmonumenten: “We zijn enorm trots op deze prijs en blij met deze erkenning voor het werk van Natuurmonumenten als erfgoedbeheerder. We wilden Fort Kijkuit zichtbaar maken voor het publiek en voor de toekomst behouden door het een duurzame bestemming te geven. En daar zijn we in geslaagd!”. Fort Kijkuit werd gebouwd tussen 1844 en 1847 als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en bood plaats aan zo’n vijftig manschappen. Deze verdedigingslinie beschermde de steden in Holland en Utrecht. In de Tweede Wereldoorlog werd deze functie achterhaald door nieuwe methoden van oorlogsvoering. Daarna ging de conditie van het complex steeds verder achteruit. In 2013 nam Natuurmonumenten het initiatief om Fort Kijkuit te restaureren en een nieuwe bestemming te geven. In 2015 werd het project opgeleverd waarbij het fort meerdere functies kreeg: een kantoorruimte voor Natuurmonumenten, een expositieruimte voor bezoekers, een uitkijkplatform en plekken voor fietsers en wandelaars om uit te rusten en van het omringende landschap te genieten.
Voorbeeld voor militair erfgoed
Militair Erfgoed is alom aanwezig in Europa, maar de mogelijkheden tot eigentijds gebruik zijn niet altijd duidelijk. Dergelijke bouwwerken liggen vaak vele jaren verlaten te wachten op een nieuwe bestemming. “De herbestemming van Fort Kijkuit vormt een succesvol hergebruik van een militair gebouw, hetgeen voor erfgoed- en restauratiedeskundigen vaak uitdagend is. Deze herbestemming is een voorbeeld voor toekomstige herbestemmingen van vergelijkbare objecten. De eigentijdse nieuwe architectuur sluit perfect aan op de oorspronkelijke structuur van het fort met gebruikmaking van inventieve technieken ten behoeve van de toelating van daglicht in het anders zeer ondoordringbare gebouw. De aanpassingen zijn zorgvuldig doorgevoerd en hebben het oorspronkelijke karakter van het gebouw niet aangetast. Het project heeft dit belangrijke UNESCO Wereld Erfgoed bouwwerk weer een goede functie gegeven,” stelt de jury.
Interactie met omliggende landschap
Fort Kijkuit ligt in een natuurgebied met bijzondere biodiversiteit. In het ontwerp voor de herbestemming is dit meegenomen door de realisatie van een uitkijkplatform voor de vele bezoekers die van het landschap komen genieten, maar ook door het besluit om de kazemat niet te restaureren of aan te passen, zodat de flinke bevolking aan vleermuizen zijn huisvesting behield. De jury stelde vast dat “De herbestemming een prachtige interactie creëert met het omliggende landschap en daarmee goed inhoud geeft aan de ligging in het natuurgebied. Door de publieke openstelling van dit bijzondere complex mag dit belangrijke culturele erfgoed zich op hernieuwde waardering verheugen”. De restauratie van het fort is medegefinancierd door de Provincie Noord-Holland en vanuit het Europese LIFE project New Life for Dutch Fens.
