De muurschilderingen op Fort Everdingen zijn gered van vocht. Om het behoud van de tekeningen te vieren, opende gedeputeerde Rob van Muilekom, gedeputeerde Cultuur en Erfgoed van de provincie Utrecht, donderdagmiddag 8 mei feestelijk ruimte A11 van remise A1 van Fort Everdingen. Dit was tijdens de Tweede Wereldoorlog de ‘bierkeller’ ofwel bar van de Duitse soldaten die daar gestationeerd waren. Ze brachten op de muren allerlei schilderingen aan; van pin-ups van Marlène Dietrich tot politieke spotprenten van Churchill. Door verfafbladdering door vocht in het fort dreigde dit culturele erfgoed eerder verloren te gaan.
Vrijwilliger Frits Feunekes van Stichting Honswijk Everdingen en gedeputeerde Rob van Muilekom van de provincie Utrecht bij een muurschildering op Fort Everdingen.
Fort Everdingen maakt deel uit van UNESCO Werelderfgoed Hollandse Waterlinies. Drie jaar geleden startten vrijwilligers van de Stichting Honswijk-Everdingen een reddingsactie om de tekeningen te behouden. De tekeningen zijn namelijk bijzonder, want bijna nergens in Nederland vind je zo’n samenhangende collectie uit de Tweede Wereldoorlog; van pin-ups tot politieke spotprenten, van Marlène Dietrich tot Churchill. Dankzij de financiële steun en samenwerking tussen de provincies Utrecht en Gelderland, de gemeentes Culemborg en Vijfheerenlanden, het Pact van Loevestein en de vrijwilligers konden de muurschilderingen worden geconserveerd. Van Muilekom: “Ik ben blij dat deze tekeningen behouden blijven, want we willen de verhalen achter dit erfgoed vertellen en doorgeven aan volgende generaties.”
Interactieve app
Ook is met financiering uit het Pact van Ruigenhoek een speciale interactieve app ontwikkeld door Martin van den Berg van bureau MCW in Rotterdam. Hiermee kun je de tekeningen in de oorspronkelijke staat zien door virtueel door de ruimte te bewegen. Dit kan zowel thuis als op locatie. Je komt meer te weten over de achtergrond en betekenis van de tekeningen en krijgt een fascinerend inkijkje in de belevingswereld van de soldaten.
Martin van den Berg ontwikkelde een speciale app over de Duitse tekeningen. Foto: Dick Aanen
Wie de tekeningen maakten op de muren van fort Everdingen is niet helemaal zeker. De tekeningen verschillen in techniek, stijl en onderwerpen. Dit komt mogelijk doordat sommige tekeningen waarschijnlijk van SS-militairen zijn, die in 1940 op het fort waren. Deze SS-militairen zijn vermoedelijk de eerste tekenaars.
Vanaf 1941 stond het fort onder leiding van Wehrmacht militairen en zij voegden ook tekeningen toe. Militairen van de SS en de Wehrmacht verschilden in achtergrond en mentaliteit. Vooral in het begin van de oorlog was de SS als privéleger van Hitler meer politiekgemotiveerd en fanatieker dan de dienstplichtigen van het gewone Duitse landleger. De officieren van de Wehrmacht waren traditioneler Duits en vaak van betere afkomst. Dat zie je terug in de afbeeldingen.
Initiatiefnemers Gerard Walraven (r.) en Frits Feunekes van de Stichting Honswijk Everdingen bij een muurtekening in het fort. © William Hoogteyling
Muurschilderingen op andere forten
De conservering en digitalisering van muurschilderingen van Fort Everdingen is bijzonder. Niet alleen vanwege het behoud van de cultuurhistorie, maar ook omdat het project fungeert als aanjager van het besef dat het belangrijk is om muurschilderingen in de hele waterlinie te behouden voor het nageslacht. De provincie Utrecht, de siteholder Hollandse Waterlinies en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gaan daarom aan de slag om ook op andere forten schilderingen te behouden door registratie van de beelden en de bijbehorende verhalen.
Bezoek Fort Everdingen
Bezoek Fort Everdingen en ontdek het verhaal achter de tekeningen. Wie de tekeningen in het echt wil zien, kan zich aanmelden voor een rondleiding via de website van Stichting Honswijk-Everdingen. Houd er rekening mee dat de tekeningen zeer kwetsbaar zijn en de ruimte daarom beperkt toegankelijk is.
