Nieuw boek werpt licht op het succes van de Zuiderwaterlinie als verdedigingslinie
Militaire inundatie dwars door Noord-Brabant – Oostenrijkse Successieoorlog 1740-1748
Onderzoeker en auteur Bas Bevaart heeft in 2018 uitvoerig onderzoek gedaan naar inundatie (het systematisch onder water zetten van land) rondom ’s-Hertogenbosch. Dit smaakte naar meer! Zijn nieuwste boek ‘Zuiderfrontier/-waterlinie in actie. Militaire inundatie dwars door Noord-Brabant – Oostenrijkse Successieoorlog 1740-1748‘ is dan ook een aanvulling op de kennis over het ontstaan en gebruik van wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie in de provincie Noord-Brabant.
Het Brabantse deel van de zuiderfrontier
Na afloop van het Rampjaar in 1672 haalde de Nederlandse Republiek opgelucht adem. Zo’n dreiging mocht nooit meer voorkomen en daarvoor moest ’s lands verdediging flink op de schop genomen worden. Menno van Coehoorn werd door de Staten-Generaal op pad gestuurd langs de grensgebieden van de Republiek, om nieuwe ontwerpen te maken. Al in 1702 werd begonnen met de uitvoer van die ontwerpen, maar de ontwikkelingen van de tijden zouden hordes opwerpen. Het overlijden van Menno van Coehoorn en het uitbreken van opeenvolgende Successieoorlogen in Spanje en Polen zorgden voor vertragingen in de bouw.
Toch werden de ontwerpen van Menno van Coehoorn niet vergeten. Toen de Oostenrijkse Successieoorlog uitbrak in 1740, werden de werkzaamheden aan de Zuiderfrontier weer opgepakt. Het resultaat was een waterlinie die heel Staats-Brabant – het Brabantse deel van de Zuiderfrontier – doorkruiste, zoals Menno van Coehoorn die bedacht had.
Op 18 april 2023 was het 325 jaar geleden dat Menno van Coehoorn zijn plannen voor het verbeteren van de landsverdediging aan de Raad van State en de Staten-Generaal aanbood. Hij ging uit van de opbouw van de verdediging in twee frontieren, waarbij sterke vestingsteden omgeven door inundatiezones met tussenliggende inundatiegebieden werden verbonden tot sterke verdedigingslinies.
De besluitvorming verliep snel; de plannen en de financiering daarvan werden op 30 juni 1698 goedgekeurd. De uitvoering van de plannen kon beginnen met het ontwerpen van de verschillende werken, het samenstellen van de bestekken en het doen van aanbestedingen.
Maar een monsterklus als deze kende ook de nodige uitdagingen. Bas Bevaart: “Tijdens het onderzoek vond ik het boeiend om vast te stellen dat het bedenken van plannen, ook door Menno van Coehoorn, niet vanzelf overgaat in het goed en volledig uitvoeren ervan.”
Over het boek
In zijn nieuwste boek ‘Zuiderfrontier/-waterlinie in actie’, onderzoekt Bas Bevaart of de uitvoering van de plannen van Menno van Coehoorn in Staats-Brabant tot het beoogde resultaat heeft geleid. Hiervoor dook Bas in rijke bronnen uit die tijd: twee zeer gedetailleerde kaarten van inundaties, uitvoerige militaire rapporten en lokale en regionale documenten. Het boek bouwt daarmee voort op Bas zijn eerdere onderzoek, ‘Vier eeuwen militaire inundaties rond ’s-Hertogenbosch’, en is onmisbaar voor wie het ontstaan en de inzet van de Zuiderfrontier in Staats-Brabant verder wil begrijpen.
Als evaluatieperiode wordt de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) genomen, toen de bouw van de Zuiderfrontier na diverse vertragingen weer werd opgepakt vanwege een acute, nieuwe oorlogsdreiging. Het onderzoeksgebied is onderverdeeld in trajecten met inundatiegebieden. Op een uitneembare kaart zijn de afzonderlijke gebieden goed te zien in relatie tot het totale inundatie- en onderzoeksgebied. Globaal wordt aandacht geschonken aan sociale gevolgen van deze oorlogsperiode. Kaartfragmenten uit 2022 en 1747 tonen de (delen van de) inundatiegebieden, waarbij de restanten in het huidige landschap te herkennen zijn.
Hoewel de onderzoeksperiode lang achter ons ligt, is het boeiend vast te stellen dat ook vandaag de dag het toepassen van militaire inundatie, verdediging met water, nog steeds bruikbaar en succesvol kan zijn: neem de situatie in Oekraïne in 2022, bij het dorp Demydiv ten noorden van Kiev. De uitgangspunten daarbij verschilden niet wezenlijk van die uit 1746-1748 in Brabant.
Het boek bestellen
Benieuwd geworden naar alle verhalen? Het boek ‘Zuiderfrontier/-waterlinie in actie’ is nu beschikbaar voor €27,50.
Specificaties:
- Hard cover, genaaid en gebonden, 255 x 255 mm
- 224 pagina’s met losse uitvouwbare kaart
- Uitgeverij Pictures Publishers, Woudrichem
- ISBN 978-94-92576-66-8
Het boek is verkrijgbaar bij:
- Elke reguliere boekhandel
- De winkel van de Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch
- Via de website van de uitgever: www.picturespublishers.nl
